Swędzące zmiany skórne - AZS czy alergia kontaktowa?

Atopowe zapalenie skóry (AZS) występuje wtedy, gdy skóra traci swoje właściwości ochronne przed drażniącymi i alergizującymi czynnikami zewnętrznymi. Wówczas powstają na niej zaczerwienienia, grudki, czasami nawet sączące się ranki, a zmianom tym towarzyszy uporczywe swędzenie, które powoduje irytację i problemy ze snem. Lokalizacja objawów może być różna – u małych dzieci - do 2. roku życia - występują przeważnie na głowie i twarzy, u starszych dzieci na nadgarstkach, łokciach i kolanach, u dorosłych na twarzy, karku, dłoniach, stopach, mogą jednak pojawić się także na innych obszarach ciała. Swędząca skóra ma silną tendencję do suchości i szorstkości, dlatego każdego dnia należy wspierać ją specjalistycznymi preparatami, które nazywamy emolientami.

Dla dermatologa, który poszukuje przyczyny problemów skórnych i podejrzewa AZS, istotne jest występowanie następujących kryteriów rozpoznania:

• świąd skóry,
• typowy wygląd oraz lokalizacja zmian skórnych,
• przewlekły i nawrotowy charakter objawów,
• osobniczy lub rodzinny wywiad w kierunku chorób atopowych (czyli np. występowanie w rodzinie AZS, alergii, astmy),
• zaawansowana suchość skóry,
• rogowacenie mieszkowe - polega ono na zaczerwienieniu i stwardnieniu okolic mieszków włosowych, czyli miejsc, z których wyrastają włoski na skórze,
• wczesny wiek wystąpienia pierwszych objawów,
• dodatnie wyniki skórnych testów punktowych,
• podwyższenie poziomu IgE we krwi,
• tendencja do wyprysku na rękach i stopach,
• wyprysk sutków,
• zapalenie czerwieni wargowej,
• skłonność do zapalenia spojówek,
• nietolerancja wełny,
• zaciemnione okolice oczodołów,
• rumień/ zblednięcie twarzy,
• swędzenie skóry i objawy nietolerancji po spożyciu niektórych pokarmów,
• „biały dermorfizm” - jest to objaw, który polega na tym, że u osób z AZS skóra po zadrapaniu blednie, podczas gdy u osób bez AZS pojawia się zaczerwienienie.(1)

Kryteriów rozpoznania AZS jest więc bardzo dużo, jednak trzeba wziąć po uwagę, że nie muszą występować wszystkie z nich. Aby postawić diagnozę, lekarz dokona dokładnych oględzin skóry, przeprowadzi wywiad oraz z pewnością zleci testy. 

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą, w przebiegu której występują okresy zaostrzeń i remisji, czyli tymczasowego ustąpienia objawów. Niestety, nawet gdy wydaje się, że sytuacja została opanowana i skóra wygląda na zdrową, może pojawić się czynnik, prowadzący do wystąpienia nawrotu. Dlatego oprócz systematycznego używania emolientów, które pomagają w odbudowaniu właściwości ochronnych skóry, osoba chora na AZS powinna unikać ryzykownych czynników, przynajmniej na tyle, na ile to możliwe.

Alergie

Do częstych czynników, wyzwalających objawy AZS, należą różnego typu alergie. Jeśli więc lekarz podejrzewa, że to właśnie uczulenie może powodować zmiany skórne, należy, na podstawie testów, ustalić alergeny, a następnie ich unikać. Alergenami mogą być pokarmy (np. mleko i jego przetwory, kurze jaja, ryby, soja, pszenica, orzeszki ziemne), alergeny wziewne (jak roztocza kuchu domowego, pyłki roślin) lub kontaktowe, np. nikiel.(2)

Czynniki drażniące

Czasami skóra ma styczność z czynnikami, które mogą ją podrażniać i w efekcie doprowadzić do zaostrzenia objawów AZS. Dobrym przykładem jest pot, dlatego gorący klimat albo intensywna aktywność fizyczna mogą mieć negatywny wpływ na stan skóry. Ponadto objawy mogą być wywołane przez mydło lub inne detergenty, dlatego osoby z AZS powinny sięgać po środki alternatywne, na przykład kostkę myjącą Emotopic.(3,4)

Infekcje

Sucha skóra, która ma tendencję do łuszczenia się i pękania oraz jest bezbronna wobec szkodliwych czynników zewnętrznych, łatwiej „łapie” różne infekcje wirusowe, bakteryjne czy grzybicze. Te zaś jeszcze bardziej pogarszają jej stan.(2)

Czynniki psychosomatyczne

Podobnie, jak w przypadku wielu przewlekłych chorób, powodem nawrotu może być sytuacja stresowa. To również bardzo ważny czynnik różnicujący AZS i alergię kontaktową, gdyż w przypadku tej drugiej samo napięcie nerwowe nie może wyzwolić objawów.(2)

"Stres oraz jakość snu w istotny sposób wpływają na zaostrzenia u pacjentów z AZS.”(3)

Alergiczny wyprysk kontaktowy powoduje podobne objawy, jak AZS. Świąd i zmiany skórne w tym przypadku pojawiają się jednak na skutek bezpośredniej styczności z substancją alergizującą i dotyczą głównie miejsca kontaktu. Podobnie, jak w przypadku skóry atopowej, będą to:

• zaczerwienienie skóry,
• grudki,
• swędzenie, pieczenie,
• pęcherzyki, które mogą pękać i tworzyć sączące się ranki.

Drugą, często podkreślaną różnicą, jest wiek, w którym pojawiają się objawy skórne. AZS w większości przypadków rozpoczyna się już we wczesnym dzieciństwie (choć są od tego wyjątki), natomiast alergia kontaktowa przeważnie diagnozowana jest u osób dorosłych i występuje częściej u kobiet, niż u mężczyzn.(5)

Ponadto, w przypadku alergii kontaktowej zmiany nie rozsiewają się w różnych częściach ciała. Na przykład u osoby, która ma uczulenie na nikiel, a założy niklowany zegarek na rękę, objawy wystąpią w miejscu kontaktu skóry z alergizującym metalem. Innymi przykładami produktów, które mogą uczulać są kosmetyki, perfumy, odzież, a nawet leki stosowane na skórę.

Objawy skórne w postaci swędzenia, pieczenia i zaczerwienienia nie zawsze oznaczają alergię. Niektóre substancje mają bowiem silne działanie drażniące. Środki czystości, farby, lakiery to przykłady „ryzykownych” produktów, z którymi możemy mieć kontakt. Szczególnie niebezpieczne są sytuacje, gdy stykamy się z nimi regularnie, na przykład ze względu na wykonywaną pracę. Wówczas staranna ochrona przed ich działaniem jest postawą profilaktyki podrażnień.

Czy wyprysk kontaktowy jest częsty?

Według szacunkowych danych wyprysk kontaktowy może dotyczyć do 5% populacji osób dorosłych. Częściej z tego typu problemami skórnymi zmagają się kobiety, a jedną z przyczyn jest używanie źle dobranych kosmetyków.(5)

Pomimo tych różnic, ze względu na zbliżony obraz kliniczny obu schorzeń, swędzące zmiany skórne wymagają diagnostyki u specjalisty. Również swędzenie całej skóry bez objawów skórnych powinno być skonsultowane z lekarzem, celem ustalenia przyczyny i wyeliminowania problemu.

Uporczywe swędzenie ciała - jak dbać o skórę alergiczną?

Swędzenie skóry głowy, twarzy czy dłoni to bardzo uporczywa dolegliwość, która bez względu na wiek wpływa negatywnie na samopoczucie i utrudnia codzienne funkcjonowanie. Jednak stosowanie się do wskazówek lekarza, aplikowanie preparatów łagodzących objawy oraz staranna troska o skórę przynoszą bardzo dobre efekty. Skóra alergiczna zawsze potrzebuje dodatkowego nawilżenia i natłuszczenia. Dotyczy to zwłaszcza AZS, gdyż w przypadku tej choroby aplikowanie emolientów pozwala na przywrócenie naturalnej bariery naskórkowej, zapobiegając jednocześnie nawrotom suchości i objawów wyprysku atopowego.

Oprócz troski o całe ciało warto też pamiętać o szczególnie wrażliwych okolicach, w tym twarzy i powiekach. Nadwrażliwa na substancje drażniące skóra alergiczna wymaga delikatnych preparatów, które ukoją ewentualne podrażnienia i zadziałają naprawczo na uszkodzony naskórek. Jaki krem na swędzenie sprawdzi się najlepiej? Warto sięgnąć po Specjalny krem natłuszczający Emotopic na twarz, powieki i ciało, który koi świąd i zapobiega stanom zapalnym. Podobnie, jak inne preparaty z serii Emotopic, preparat powstał pod okiem dermatologów i został przebadany pod kątem biozgodności. Można stosować go w trakcie i po leczeniu farmakologicznym oraz między cyklami zewnętrznej terapii sterydowej.

Trzeba jednak pamiętać, że objawy alergii należy leczyć zgodnie ze wskazaniami lekarza oraz na tyle, na ile to możliwe, unikać kontaktu z uczulającymi substancjami.

1. Na czym polega atopowe zapalenie skóry?

AZS to wrodzona choroba skóry, która polega na uszkodzeniu jej naturalnych właściwości ochronnych. W przebiegu schorzenia występują zaburzenia nawadniania skóry, która nie stanowi również bariery wobec alergenów, czynników drażniących oraz drobnoustrojów. To skutkuje stanem zapalnym i skłonnością do infekcji.

2. Czy AZS może ujawnić się w wieku dorosłym?

Tak, choć są to przypadki bardzo rzadkie. W zdecydowanej większości AZS ujawnia się do 5. roku życia.

3. Czy AZS występuje rodzinnie?

Tak, istnieje podwyższone ryzyko rozwoju AZS u dzieci, w których rodzinie (rodzice, rodzeństwo) występuje AZS lub inne choroby atopowe.

4. Jakie alergeny mogą wyzwalać lub zaostrzać objawy AZS?

U osób obarczonych alergią AZS może być wywołane przez uczulające pokarmy, na przykład mleko, soję, jaja, orzeszki ziemne, a także alergeny wziewne (pyłki, roztocza kurzu domowego) czy kontaktowe (np. nikiel).

5. Czym różnią się zmiany skórne w przypadku AZS i alergii kontaktowej?

Skórne objawy w obu przypadkach są bardzo podobne i obejmują swędzenie, zaczerwienienie, grudki, pęcherzyki, czasami sączące się ranki.

6. Gdzie zlokalizowane są zmiany skórne w przypadku AZS?

Lokalizacja zmian różni się ze względu na wiek. U małych dzieci wyprysk występuje głównie na twarzy i głowie, u większych głównie okolice stawów, u dorosłych - na twarzy, karku, dłoniach i stopach.

7. Gdzie zlokalizowane są zmiany skórne w przypadku alergii kontaktowej?

Zmiany lokalizują się na tych obszarach skóry, które miały styczność z uczulającą substancją.

8. Jak działają emolienty?

Emonty to specjalistyczne preparaty, które pomagają odbudować funkcje barierowe skóry i zapobiec utracie wilgoci.

9. Dla kogo polecane są emolienty?

Emolienty zaleca się głównie dzieciom i dorosłym z AZS, ale pomagają także w przypadku skóry z objawami alergii kontaktowej, nadmiernej suchości i skłonności do podrażnień.

10. Czy emolienty warto stosować profilaktycznie?  

Tak, w przypadku AZS to podstawa terapii i zapobiegania nawrotom.

1. Jenerowicz D., Polańska A. Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/skora/62304,atopowe-zapalenie-skory-azs-u-dzieci Data dostępu: 2.06.2020.
2. Millan M., Mijas J. Atopowe zapalenie skóry - patomechanizm, diagnostyka, postępowanie lecznicze, profilaktyka. Nowa Pediatr 2017; 21(4): 114-122.
3. Bożek A. i wsp. Metody leczenia atopowego zapalenia skóry. Medycyna Rodzinna 2014 (4): 170-176.
4. Murota H. i wsp. Why does sweat lead to the development of itch in atopic dermatitis?https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/exd.13981 Data dostępu: 2.07.2020.
5. Świerczyńska-Krępa M. Wyprysk kontaktowy. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/59031,wyprysk-kontaktowy Data dostępu: 2.07.2020.