Proces powstawania rozstępów. Pielęgnacja skóry w trakcie ciąży i u młodej mamy

Rozstępy skóry to wrzecionowate pasma cienkiej, pomarszczonej skóry przebiegające równolegle. Wyglądem przypominają bliznę, wykazują również wiele jej cech w obrazie histopatologicznym. W obrębie zmian skóra jest pozbawiona przydatków: mieszków włosowych, gruczołów potowych i łojowych. Zmiany dotyczą nie tylko kobiet w ciąży – z problemem tym borykają się również nastolatki w okresie dojrzewania, ludzie otyli oraz ze skłonnością do częstych wahań wagi, kobiety w okresie menopauzy, a także osoby przyjmujące leki steroidowe. Schorzenie to często dotyka również sportowców i kulturystów, u których można zaobserwować szybki przyrost masy mięśniowej, a co za tym idzie rozciąganie skóry, zachodzące zwykle w określonym rejonie ciała. Wygląd rozstępów jest uzależniony od fazy rozwoju, w jakiej się one znajdują:

• Faza zapalna, widoczna do pół roku od powstania zmian. Rozstępy mają kolor sinoczerwony, są obrzękowe i znajdują się ponad powierzchnią skóry.
• Faza zanikowa (bliznowacenia),w której rozstępy przybierają kolor perłowobiały, są lekko zapadnięte i delikatnie pomarszczone.

Proces powstawania rozstępów związany jest głównie ze zmianami w obrębie włókien kolagenu i elastyny, które zmieniają swoje ułożenie w skórze właściwej, stają się pofragmentowane i zniekształcone. W zdrowej skórze włókna kolagenowe są wytrzymałe na rozciąganie, ułożone w pęczki i sieci o układzie równoległym, prostopadłym lub skośnym względem siebie. Włókna elastynowe układają się w splecione ze sobą sieci i stanowią rusztowanie dla włókien kolagenowych. Natomiast w skórze z rozstępami włókna kolagenu są cieńsze i przebiegają wyłącznie równolegle do powierzchni. Włókna elastynowe również są cienkie, pofragmentowane i biegną równolegle względem włókien kolagenowych, nie podtrzymując ich. Zmianom tym towarzyszy miejscowy stan zapalny i obrzęk występujący w skórze właściwej. Rozszerzają się również naczynia krwionośne, a wokół nich są nacieki z komórek zapalnych. Faza zapalna trwa około pół roku, po tym czasie następuje faza zanikowa – rozstępy przypominają wtedy w obrazie histopatologicznym blizny. Naskórek w miejscu ich występowania jest znacznie cieńszy, a nawet zanika całkowicie. Tkanka łączna w skórze właściwej jest również cieńsza, zanikają mieszki włosowe, włókna elastynowe są cienkie, poskręcane i rozgałęzione. Dominuje kolagen typu III, co świadczy o uszkodzeniu włókien podporowych skóry.

Podstawowym czynnikiem zwiększającym ryzyko powstawania rozstępów są predyspozycje genetyczne, w tym wypadku zmniejszona osobnicza skłonność do syntezy włókien kolagenowych, elastynowych i retikulinowych przez fibroblasty. W efekcie skóra jest mniej podatna na rozciąganie. Dodatkowo na proces powstawania rozstępów wpływają stany fizjologiczne organizmu: ciąża i okres dojrzewania. Jeśli u mamy, siostry czy babci wystąpiły rozstępy podczas ciąży, bardzo prawdopodobne, że wystąpią również u pozostałych kobiet w rodzinie. Skłonność do powstawania rozstępów często uwidacznia się już w okresie dojrzewania, podczas szybkiego wzrostu organizmu i zmiany masy ciała. U kobiet w ciąży miejscami charakterystycznymi dla wystąpienia zmian są okolice brzucha, bioder oraz piersi. Poza silnym rozciąganiem skóry, które może być związane np. z szybkim wzrostem lub zwiększeniem masy ciała, wymienionym stanom fizjologicznym towarzyszy silne oddziaływanie czynnika hormonalnego, który znacznie zwiększa ryzyko powstawania zmian. Rozstępy mogą występować również w niektórych stanach chorobowych, takich jak nadczynność nadnerczy oraz zespół i choroba Cushinga. Charakterystyczne dla tych schorzeń jest nadmierne wydzielanie kortykosteroidów. Podobne efekty daje przewlekła terapia lekami steroidowymi, zarówno miejscowa, jak i ogólna. W rezultacie dochodzi do ścieńczenia skóry i jej mniejszej podatności na rozciąganie. Prawdopodobnie hormony kortykosteroidowe doprowadzają do upośledzenia funkcji fibroblastów. Wówczas syntetyzowane przez nie włókna kolagenowe i elastynowe mają mniejszą wytrzymałość na rozciąganie.

W przypadku rozstępów najistotniejsza jest prewencja, ponieważ leczenie już powstałych zmian jest bardzo trudne, kosztowne i niestety często nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Im starsze są rozstępy, tym trudniej je zlikwidować. Powstawaniu rozstępów w ciąży można w pewnym stopniu zapobiec przez stosowanie kosmetyków o działaniu natłuszczającym, nawilżającym, ujędrniającym oraz stymulującym fibroblasty do produkcji kolagenu i elastyny. Pomimo tego, że predyspozycje genetyczne mogą spowodować pojawienie się rozstępów niezależnie od stosowania właściwej pielęgnacji skóry, nie należy z niej rezygnować, ponieważ zmniejszamy wówczas ryzyko pojawienia się zmian na skórze. Ponadto, stosując odpowiednie kosmetyki przez pół roku od momentu powstania rozstępów, możemy przyspieszyć przejście rozstępu z fazy zapalnej, gdzie zmiany są sinoczerwone i bardziej widoczne, do fazy zanikowej, w której rozstępy mają kolor perłowobiały, przypominający kolor skóry otaczającej.

Bardzo istotna jest profilaktyka rozstępów u kobiet w ciąży, na którą składają się:

• intensywne nawilżanie, natłuszczanie i ujędrnianie skóry wprowadzone po pierwszym trymestrze ciąży,
• delikatny masaż brzucha, który poprawi ukrwienie skóry, ale nie spowoduje skurczów porodowych,
• masaż ud, bioder i pośladków połączony z peelingiem, np. za pomocą szczotki do masażu czy rękawicy,
• dieta bogata w proteiny zawarte głównie w mięsie i rybach, witaminy (A, E, PP, B5) oraz cynk zawarty w chudym mięsie, żółtym serze, kaszy gryczanej, grochu, orzechach, pestkach dyni,
• kontrolowanie przyrostu masy ciała.

Żaden kosmetyk nie zlikwiduje całkowicie już powstałych rozstępów, jednak nie należy zaprzestawać ich stosowania, zanim zmiany się pojawią. Kosmetyk zapobiegający powstawaniu rozstępów przeznaczony dla kobiet w ciąży powinien przede wszystkim posiadać możliwie prostą recepturę, pozbawioną nadmiernej ilości składników aktywnych, substancji zapachowych oraz barwników, które zwiększają ryzyko alergii i podrażnień. Istotne są również walory aplikacyjne – odpowiednie będą lekkie, łatwo rozprowadzające się na skórze i szybko wchłaniające emulsje, balsamy czy olejki. Czynnikiem zwiększającym przyjemność stosowania, szczególnie balsamów, jest zapach. Kompozycja zapachowa w kosmetykach dla kobiet w ciąży nie powinna zawierać alergenów, aby zminimalizować ryzyko podrażnień. Dodatkowym potwierdzeniem bezpieczeństwa stosowania kosmetyków u kobiet w ciąży będzie pozytywna opinia Instytutu Matki i Dziecka oraz badania kliniczne pod kontrolą ginekologów położników. Kluczowymi składnikami kosmetyków zapobiegających powstawaniu rozstępów są emolienty, naturalne oleje, witaminy, mikro i makro-elementy, substancje nawilżające, takie jak kwas hialuronowy, cukry, allantoina, substancje łagodzące oraz uelastyczniające skórę. Połączenie tych wszystkich składników znajdziemy w kosmetykach z linii Pharmaceris M przeznaczonych do zapobiegania powstawaniu oraz zmniejszających widoczność rozstępów. W ofercie dostępne są dwa kremy do ciała oparte o działanie kwasu foliowego – witaminy z grupy B wykazującej bardzo dobre właściwości uelastyczniające skórę. Pobudza fibroblasty do produkcji kolagenu i elastyny, zwiększając elastyczność skóry i podatność na rozciąganie. Wzmocnione włókna kolagenu i elastyny stanowią rusztowanie dla skóry właściwej, poprawiając jej wytrzymałość i zapewniając jednolitą strukturę. Krem do ciała FOLIACTI^TM przeznaczony jest do zapobiegania powstawaniu rozstępów. Jego formuła wzbogacona jest w fitokompleks zawierający aminokwasy, saponiny i alkaloidy poprawiające mikrocyrkulację i hamujące proces odkładania się tkanki tłuszczowej w miejscach predylekcyjnych, takich jak brzuch, uda, pośladki i biodra. Zawarte w kremie witamina E oraz olej bawełniany zmiękczają, odżywiają i długotrwale nawilżają suchą i napiętą skórę.

W przypadku gdy rozstępy już się pojawiły, można za pomocą kosmetyku przyspieszyć przejście z fazy zapalnej do fazy zanikowej, czyli spowodować zblednięcie zmian. Trzeba jednak działać natychmiast po powstaniu rozstępów, kiedy zmiany są jeszcze świeże (do pół roku od momentu pojawienia się zmian skórnych). Polecamy zastosować krem TOCOREDUCT FORTE^TM, który sprawdzi się również w celu zmniejszenia widoczności blizn poporodowych. Poza wspomnianym wcześniej kwasem foliowym preparat zawiera połączenie peptydu i witaminy E, które pobudzają skórę do regeneracji i odbudowy uszkodzonej macierzy komórkowej. Masło shea odżywia i natłuszcza skórę oraz zmiękcza blizny poporodowe. Kompleks Leukine-Barrier, czyli złota alga, wzmacnia i chroni naturalny system immunologiczny skóry przed powstawaniem podrażnień, uczucia pieczenia i świądu. Krem świetnie sprawdzi się również jako prewencja powstawania rozstępów oraz redukcja świądu, który często towarzyszy rozciąganiu się skóry. Można go stosować od 4. miesiąca ciąży.

Po porodzie możliwe są również zabiegi pod ścisłą kontrolą lekarza dermatologa, takie jak mikrodermabrazja oraz zabiegi z wykorzystaniem lasera, np. frakcyjnego, którego efekty są zauważalne już po pierwszym zabiegu. Leczenie to jest jednak dość kosztowne i zazwyczaj wymaga od kilku do kilkunastu zabiegów.

Dla mam karmiących piersią polecamy łagodzącą maść na brodawki piersiowe, zawierającą 100% lanoliny. Lanolina zastosowana w produkcie jest oczyszczona i w pełni bezpieczna dla skóry. Maść nie powoduje nadwrażliwości na główny składnik aktywny. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości związanych z tolerancją preparatu zalecamy wykonanie próby uczuleniowej na skórze przedramienia. Maść jest zalecana do regeneracji i ochrony delikatnej skóry brodawek piersiowych w okresie karmienia, ale także na 2 miesiące przed porodem, aby odpowiednio przygotować brodawki piersiowe. Łagodzi podrażnienia, niweluje nadmierne przesuszenie, zaczerwienienie, otarcia i zadrapania skóry. Można ją zastosować również u niemowląt w okolice podpieluszkowe.