Jak uniknąć poparzeń słonecznych?

Promieniowanie słoneczne dzielimy na promieniowanie ultrafioletowe, podczerwone i zakres widzialny.

Promieniowanie ultrafioletowe, charakteryzujące się największą energią i długością fali 200 – 400 nm dzieli się na trzy zakresy:

• promieniowania UV A

- obejmuje zakres długości fali 320-400 nm,
- stanowi około 95% promieniowania słonecznego docierającego do powierzchni Ziemi,
- charakteryzuje się jednakową intensywnością w ciągu całego dnia i całego roku,
- przenika przez szyby samochodowe i okienne,
- wnika głębiej niż promieniowanie UV B – dociera do skóry właściwej,
- jest odpowiedzialne za tzw. reakcje opóźnione – fotostarzenie się skóry i powstawanie nowotworów skóry,
- może powodować uszkodzenia ścianek naczyń krwionośnych,
- przyczynia się do reakcji fotoalergicznych i fototoksycznych.

• promieniowanie UV B

- stanowi około 5% promieniowania słonecznego docierającego do powierzchni Ziemi,
- charakteryzujące się największą intensywnością w lecie i w godzinach około południowych,
- jest zatrzymywane przez szyby,
- wnika do warstwy rogowej naskórka i odpowiada za reakcje natychmiastowe – rumień i oparzenia słoneczne.

• promieniowanie UV C

- obejmuje zakres długości fali 200 – 280 nm i jest zatrzymywane przez warstwę ozonową,
- emitowane jest ze źródeł sztucznych np. lamp bakteriobójczych.

Śnieg, piasek, woda czy beton potrafią odbijać około 85% promieniowania słonecznego, zwiększając tym samym intensywność jego ekspozycji. Promieniowanie UV przenika wodę na głębokość około 60 cm.

Światło widzialne charakteryzuje się długością fali 400 – 700 nm i stanowi około połowę promieniowania świetlnego emitowanego przez słońce.

Światło widzialne w ostatnich latach jest przedmiotem licznych badań. Ich wyniki wskazują, że podobnie jak promieniowanie UV A, światło widzialne generuje w organizmie wolne rodniki, nasila produkcję cytokin prozapalnych i ekspresję metaloproteinazy macierzy (MMP)-1. Światło widzialne również przyczynia się do przyspieszonego starzenia się skóry.

Zakresem światła widzialnego, o którym dużo się mówi w ostatnich latach jest wysokoenergetyczne światło widzialne (high energy visible light, HEV).

Promieniowanie HEV obejmuje zakres o długości fali około 400 – 500 nm. Źródłem HEV jest zarówno promieniowanie słoneczne jak i tzw. zanieczyszczenie światłem niebieskim generowane przez ekrany smartfonów, tabletów, komputerów itd.

Promieniowanie HEV przyczynia się do powstawania w organizmie nadmiaru wolnych rodników w ilości podobnej jak promieniowanie UVA i UVB razem wzięte. HEV przenika skórę głębiej niż promieniowanie UV, skraca żywotność i proliferację fibroblastów, przyczynia się do przedwczesnego starzenia się skóry. HEV może również wywoływać uszkodzenia DNA.

Promieniowanie podczerwone (określane również promieniowaniem cieplnym) obejmuje zakres długości fali 760 – 1440 nm i dzieli się na pasma IR-A (bliska podczerwień), IR-B oraz IR-C (daleka podczerwień). Promieniowanie IR stanowi około połowy promieniowania jakie dociera do Ziemi.

Promieniowanie IR może przenikać do skóry właściwej i tkanki podskórnej (IR-A i IR-B),  generuje wolne rodniki, nasila ekspresję metaloproteinaz – enzymów odpowiedzialnych za degradację kolagenu i elastyny, osłabia ekspresję genów kodujących kolagen.

W celu ochrony skóry przed wpływem promieniowania UV, IR i HEV zarówno w okresie wakacji jak i każdego dnia w roku polecamy Krem o szerokopasmowej ochronie przed słońcem dla dorosłych i dzieci SPECTRUM-PROTECT o SPF 50+ i PPD 30. Polecany jest szczególnie dla osób ze skórą suchą, wrażliwą, alergiczną, z tendencją do zmian barwnikowych. Krem zawiera w składzie formułę AntileuDNAprotect  (ekstrakt z algi Laminaria Ochroleuca), masło shea i olej Canola, które wzmacniają barierę ochronną naskórka, zapobiegają odwodnieniu, nadwrażliwości, podrażnieniom.

Biorąc pod uwagę stopień zabarwienia skóry, w biologii wyróżnia się trzy rasy:

• rasę celtycką – charakterystyczne cechy osób rasy celtyckiej to jasne lub rude włosy i jasna skóra, zawierająca małą ilość melanosomów, dlatego też osoby te zawsze ulegają poparzeniu w kontakcie ze słońcem,
• rasę kaukaską – osoby należące do rasy kaukaskiej mają skórę jasną ale liczne melanosomy, zawierające ochronną melaninę,
• rasę negroidalną – osoby te maja skórę czarną i liczne melanosomy.

W zależności od intensywności zabarwienia skóry, a zatem ilości melaniny w skórze, wyróżnia się sześć fototypów skóry. Charakterystykę poszczególnych fototypów skóry przedstawiam w tabeli:

Na podstawie: https://wsse.rzeszow.pl/wp-content/uploads/2017/06/Fototypy-skory-dobor-ochrony-przeciwslonecznej-UVB-UVA.pdf

Pierwszym efektem niekontrolowanej ekspozycji skóry pozbawionej ochrony na wpływ promieniowania słonecznego są rumień i poparzenia słoneczne.

Wyróżniamy trzy stopnie oparzeń słonecznych:

• oparzenia pierwszego stopnia, objawiające się bolesnym zaczerwienieniem skóry, ustępującym po kilku dniach.
• oparzenia drugiego stopnia, oprócz zaczerwienienia i bólu mamy tutaj do czynienia z obecnością pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym. Przy oparzeniach drugiego stopnia dochodzi do częściowej martwicy naskórka. Pęcherzy nie wolno przebijać – zgromadzony w nich płyn jest rodzajem naturalnego opatrunku. Uszkodzenie pęcherzy skutkuje gorszym gojeniem się skóry, ryzykiem zakażenia i stanu zapalnego. Poparzenia drugiego stopnia powinny być skonsultowane z lekarzem.
• oparzenia trzeciego stopnia dotykają naskórka, skóry właściwej, naczyń krwionośnych i nerwów. W miejscu oparzenia dochodzi do całkowitej martwicy skóry – skóra nie reaguje na dotyk. Oparzenia trzeciego stopnia wymagają pilnej konsultacji lekarskiej, często również hospitalizacji. Na szczęście występują rzadko i raczej nie dochodzi do nich podczas wakacyjnego opalania.

Łagodzenie oparzeń słonecznych polega na schładzaniu oparzonej skóry i nawadnianiu organizmu. Skórę chłodzimy okładami z chłodnej wody lub poprzez zanurzenie w wannie z chłodną wodą. Nie stosujemy lodu ani zimnego natrysku prysznica by nie nasilać bólu. Po ochłodzeniu skóry warto zastosować apteczne preparaty z d-pantenolem, allantoiną czy innym środkiem łagodzącym. Pamiętaj, że oparzeń nie należy owijać bandażami, czy zaklejać plastrem. Zmian nie powinno się również smarować tłustymi, ciężko wchłaniającymi się maściami czy kremami.

Skutki poparzeń pierwszego i drugiego stopnia mijają po kilku lub kilkunastu dniach, jednak przyjęte przez skórę dawki promieniowania UV wywołują bardziej odległe w czasie skutki m.in. fotostarzenie się skóry i powstawanie przebarwień. Pamiętać należy, że ekspozycja skóry na słońce, której towarzyszą oparzenia słoneczne zwiększa ryzyko wystąpienia czerniaka złośliwego. Promieniowanie - zwłaszcza UV A - przyczynia się do zmian w strukturze białek i kwasów nukleinowych prowadzących do rozwoju nowotworów.

Opalenizna jest naturalną reakcją obronną organizmu na wpływ promieniowania UV. Pod wpływem promieniowania UV przysadka mózgowa uwalnia hormon melanotropowy, który stymuluje melanocyty do produkcji melaniny. Malaniny (eumelanina i feomelanina) absorbują promieniowanie słoneczne i neutralizują jego szkodliwy wpływ na organizm. Jest to jednak zbyt słaba ochrona by można było przebywać na słońcu przez długie godziny.

Innym przykładem naturalnej reakcji obronnej organizmu na wpływ promieniowania UV jest pogrubienie naskórka. Promieniowanie UV pobudza podziały komórkowe i prowadzi do pogrubienia naskórka, w efekcie czego przenikanie promieniowania do wnętrza organizmu słabnie. Naturalnym mechanizmem ochronnym organizmu jest również biosynteza kwasu urokaninowego, którego stężenie w pocie rośnie pod wpływem promieniowania słonecznego.

Naturalne mechanizmy obronne skóry są niewystarczające by zapobiegać niekorzystnym skutkom biologicznym wywoływanym przez promieniowanie słoneczne. Skóra potrzebuje ochrony za pomocą dermokosmetyków z filtrami przeciwsłonecznymi, choć prawdą jest, że żaden kosmetyk nie zapewnia ochrony całkowitej.

By unikać poparzeń słonecznych i zminimalizować ryzyko nowotworów skóry, a jednocześnie wykorzystać relaksujący wpływ słońca, należy przestrzegać kilku zasad. Zasady dotyczące bezpiecznego opalania są powtarzane od lat i co roku jednakowo aktualne.

• Unikaj bezpośredniej ekspozycji skóry na słońce między 11 a 15 – intensywność promieniowania jest wówczas największa.
• Pamiętaj o nakryciu głowy, przewiewnej odzieży w jasnych kolorach.
• Pamiętaj o okularach przeciwsłonecznych, długotrwałe narażenie oczu na promieniowanie UVB zwiększa ryzyko zaćmy, zmian zwyrodnieniowych rogówki, raka skóry wokół oczu. Ostra ekspozycja oczu na promieniowanie ultrafioletowe może wywołać tzw. ślepotę śnieżną.
• Przed urlopem jak i po skonsultuj z dermatologiem obecne na skórze znamiona, przebarwienia i inne zmiany.
• Stosuj dermokosmetyki z filtrami UV dostosowane do Twojego fototypu skóry i warunków nasłonecznienia.
• Nakładaj na skórę odpowiednią dawkę produktu (2 mg/cm²powierzchni skóry) – mniejsza ilość produktu skutkuje słabszą ochroną. Mówiąc obrazowo, jest to ilość produktu jaka zmieści się w dłoni – tyle produktu powinniśmy nałożyć jednorazowo.
• Aplikację produktu powtarzaj co około 2 godziny – produkt ściera się na plażowym ręczniku, piasku i w wyniku kontaktu z wodą.
• Krem z SPF nakładaj około 20 minut przed wyjściem na plażę.

Niekontrolowana ekspozycja skóry na promieniowanie UV jest niebezpieczna szczególnie dla osób starszych i małych dzieci. Dawki promieniowania UV przyjęte przez skórę w okresie dziecięcym zwiększają ryzyko wystąpienia nowotworów skóry w wieku dorosłym.

Dzieci do 6 miesiąca życia w zasadzie nie powinny być wystawiane na wpływ słońca. Gdy jest to nieuniknione należy zastosować krem z wysokim filtrem UV oparty na filtrach mineralnych. Kosmetyki z filtrami chemicznymi lub mieszaniną fizycznych i chemicznych stosujemy od 6 m. ż.

Do ochrony najmłodszych od 1. dnia życia polecamy Bezpieczny krem ochronny SPF 50+ do twarzy dla dzieci od chwili narodzin zawierający wyłącznie filtry mineralne (fizyczne) dwutlenek tytanu i tlenek cynku, tworzące na powierzchni naskórka ekran mineralny zmniejszający ryzyko przenikania promieniowania UV A i UV B w głąb skóry.

Zaaplikowanie dziecku kremu z filtrem w warunkach plażowych bywa wyzwaniem, dlatego też polecamy Emulsję ochronną SPF 50+ dla niemowląt i dzieci w postaci sprayu z multipozycyjną aplikacją 360^o który dozuje krem ochronny w postaci lekkiej aerozolowej mgiełki bez względu na kąt pod jakim obrócimy opakowanie. Emulsja nawilża skórę, wygładza, odżywia, regeneruje, pozostawia skórę miękką w dotyku. Zawiera w składzie witaminę E, która neutralizuje wolne rodniki, a także działa fotoochronnie. Jak wskazują publikacje naukowe – aplikowanie na skórę witaminy E przed ekspozycją na promieniowanie UV B zmniejsza rumień i obrzęk oraz uszkodzenia zachodzące na poziomie komórkowym.

Produkty ochrony przeciwsłonecznej powinny działać wystarczająco skutecznie zarówno przeciwko promieniowaniu UV B jak i UV A. Ochrona przed promieniowaniem UV A i UV B powinna być ze sobą powiązana. Ustalenia naukowe dowodzą, że można zapobiec lub zmniejszyć niektóre biologiczne uszkodzenia skóry jeżeli poziom współczynnika ochrony mierzony w badaniu trwałej pigmentacji (czyli przeciwdziałający głównie UV A) wynosi co najmniej 1/3 współczynnika mierzonego metodą badania ochrony przeciwsłonecznej (czyli przeciwdziałającego głównie UV B).

Stopień ochrony przed słońcem zapewnianej przed dermokosmetyki określany jest za pomocą współczynników SPF i UV A PF.

Badanie SPF przeprowadzane jest zgodnie z normą EN_ISO-24444:2011.

Do oznaczania współczynnika SPF wykorzystuje się lampę ksenonowa emitującą promieniowanie identyczne do promieniowania słonecznego. W badaniu wyznacza się minimalną dawkę rumieniową powodującą powstanie wyraźnego rumienia po 20 +/-4 godzinach po ekspozycji na promieniowanie.

Naświetlanie rozpoczyna się po około 15 do 30 minut od zaaplikowania na skórę. Na skórze wyznacza się 10 pól testowych o powierzchni około 1 cm² i minimalnym odstępie pomiędzy polami 1 cm. 5 pól testowych służy do wyznaczenia minimalnej dawki rumieniowej (MED) skóry niezabezpieczonej, 5 pozostałych – tego samego parametru dla skóry zabezpieczonej. Badanie przeprowadza się na grupie ochotników o różnej karnacji, po wcześniejszej ocenie stanu skóry przez dermatologa, mającej na celu wykluczenie ewentualnych zmian chorobowych uniemożliwiających właściwe przeprowadzenie badania. Preparat nakłada się na skórę w ilości 2 mg/cm² a następnie po 15-30 minutach naświetla skórę wzrastającymi dawkami promieniowania UV B stanowiącymi wielokrotność MED (minimalnej dawki rumieniowej) dla danego ochotnika. Rumień odczytuje się po 2, 24 godzinach od naświetlania.

Wyliczenie współczynnika ochrony SPF przebiega wg wzoru:

SPF = MED skóry chronionej / MED skóry niechronionej

Metodę badania współczynnika ochrony przed promieniowanie UV A (UV A PF) zawierają normy ISO EN 24442:2012 (badanie in vivo) oraz normie ISO EN 24443:2012 (badanie in vitro). Oznaczanie współczynnika ochrony przeciwsłonecznej UV A metodą in vivo odbywa się bardzo podobnie jak oznaczanie SPF, z tą różnicą że zamiast rumienia na skórze osób biorących udział w badaniu obserwuje się powstanie trwałej opalenizny (PPD Persistant Pigment Darkening). Różnica polega też na tym, że źródło światła jest pozbawione zakresu UV B.

Do oznaczenia współczynnika ochrony przeciwsłonecznej UV A metodą in vitro używa się płytek wykonanych z PMMA (polimetakrylan metylu) i odpowiedniego urządzenia pomiarowego (spektrofotometru). Do prawidłowego przeprowadzenia pomiarów i wyliczenia wartości UV A niezbędna jest znajomość współczynnika SPF wyznaczonego metodą in vivo.

Wyznaczanie wodoodporności. Badanie wodoodporności przeprowadza się zgodnie z wytycznymi COLIPIA (Guidelines for Evaluating Sun Product Water Resistance).

Po wyznaczeniu minimalnej dawki rumieniowej (MED) oraz parametru SPF, na skórę pleców ochotników nanosi się badany preparat w ilości 2 mg/cm² , a następnie po 15 minutach od naniesienia preparatu probanci biorą 20 minutową kąpiel. Przez kolejne 15 minut skóra poddawana jest procesowi naturalnego osuszania (bez użycia ręczników), po czym probanci ponownie zażywają kąpieli. Po wyschnięciu skóry przeprowadza się pomiar SPF. Wynik uzyskuje się poprzez porównanie wartości SPF po dwukrotnej kąpieli i wartości wyjściowej. Produkt jest uznawany za wodoodporny jeśli wartość SPF po kąpieli jest wyższa niż 50% wartości wyjściowej.

Ekspozycja skóry na promieniowanie słoneczne powoduje przedwczesne starzenie się skóry (fotostarzenie). Promieniowanie UV generuje w organizmie nadmiar wolnych rodników wywołujących szereg niekorzystnych zmian. W obrębie skóry są to m.in. uszkodzenia lipidów cementu międzykomórkowego, uszkodzenia enzymów regulujących procesy biochemiczne zachodzące w skórze, elastoza - czyli nadmierna produkcja elastyny o nieprawidłowej budowie. By zachować zdrowie i młody wygląd skóry ochrona przeciwsłoneczna jest niezbędna nie tylko latem, ale przez cały rok.

Zabiegani i zmęczeni nadmiarem obowiązków szukamy dermokosmetyków wielofunkcyjnych, jak choćby fluidy zapewniające nie tylko wyrównanie kolorytu skóry i maskowanie jej mankamentów, ale też odpowiednią do potrzeb skóry pielęgnację i ochronę przed UV. Fluidy Capilar Correction polecane są osobom z problemem cery naczyniowej i trądziku różowatego. Oprócz filtrów UV zapewniających SPF 20, zawierają w składzie kwas hialuronowy i tetrapeptyd, który zmniejsza widoczność zaczerwienień i teleangiektazji, chroni komórki przed działaniem promieniowania UV, wyrównuje koloryt cery, poprawia jędrność i elastyczność skóry.

Pacjentom po zabiegach medycyny estetycznej, osobom z bielactwem, osobom podatnym na fotoalergie, pacjentom z problemem przebarwień, których skóra wymaga zarówno ochrony przed UV jak i skutecznego maskowania niedoskonałości polecamy Fluidy ochronno-korygujące SUN-CORRECTION. Zawarta w nich formuła Leukine-Barrier oraz ekstrakt lnu łagodzą podrażnienia i wzmacniają barierę lipidową naskórka.

Szczególną uwagę do ochrony skóry przed szkodliwym wpływem światła słonecznego powinny zwrócić osoby ze skórą wrażliwa, reagujący nietolerancją (rumieniem, poparzeniami, reakcjami alergicznymi, zmianami pigmentacyjnymi) na promieniowanie słoneczne, osoby z grupy podwyższonego ryzyka powstawania zmian skórnych, czy z bardzo jasnym fototypem skóry. Wszystkim tym pacjentom dedykujemy wyrób medyczny Medic Protection SPF 100+. Wyrób medyczny SPF 100+ przeciwdziała podrażnieniom, stanom zapalnym, przebarwieniom, rumieniowi i innym reakcjom wywołanym ekspozycją skóry na promieniowanie UV. Zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów skóry, zapobiega zmianom i uszkodzeniom DNA indukowanym przez szerokie spectrum promieniowania słonecznego. Jednocześnie Medic Protection SPF 100+ przywraca prawidłowe funkcjonowanie filmu hydro-lipidowego naskórka, chroni przed stresem oksydacyjnym i fotostarzeniem się skóry.

Nie musimy spędzać lata zamknięci w czterech ścianach. Korzystajmy z dobrodziejstw kąpieli słonecznych, ale koniecznie pamiętajmy o ochronie przed słońcem, umiarze i zdrowym rozsądku.

1. Kołaczek A.: Gotowi na plażę? Kwartalnik Biotechnologia.pl, 2/2018
2. Malinka W.: Zarys chemii kosmetycznej, Wrocław 1999
3. Stanisz B.: Ochrona skóry przed negatywnymi skutkami promieniowania UV A. Farm Pol, 2009, 65(5): 363-368
4. Krajewska A., Pierzchałą K.: Filtry UV w Polsce i Europie – aspekty prawne, Chemia i Biznes. Rynek Kosmetyczny i Chemii Gospodarczej, 4/2020
5. Kurzepa K., Janiszewska J., Szczęsna D.: Kilka słów o ochronie przeciwsłonecznej, Chemia i Biznes. Rynek Kosmetyczny i Chemii Gospodarczej, 4/2020
6. https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/012/299/original/10-22.pdf?1473159553
7. https://wsse.rzeszow.pl/wp-content/uploads/2017/06/Fototypy-skory-dobor-ochrony-przeciwslonecznej-UVB-UVA.pdf
8. https://www.gov.pl/web/gis/oparzenia-sloneczne-jak-przeciwdzialac
9. https://dermatolog.pl/oparzenia-sloneczne-jak-ocenic-stopien-poparzenia-i-zlagodzic-podraznienia-po-opalaniu/