OCHRONA PRZED WPŁYWEM PROMIENOWANIA UV

Promieniowanie słoneczne docierające do powierzchni Ziemi można podzielić na spektrum promieniowania UV, światło widzialne oraz promieniowanie podczerwone (IR). Które z nich jest najbardziej niebezpieczne dla skóry? Każde z nich oddziałuje w nieco inny sposób przenikając do naskórka lub głębszych warstw skóry, powodując natychmiastowe lub odległe skutki.

Promieniowanie UV stanowi około 2% promieniowania słonecznego docierającego do powierzchni Ziemi. Obejmuje zakres długości fali od 200 do 400 nm, czyli spektrum UVA, UVB i UVC.

Najkrótszy zakres długości fali ma promieniowanie UVC (200-280 nm), które jest całkowicie zatrzymywane przez warstwę ozonową i nie dociera do powierzchni Ziemi.

Promieniowanie UVB (290- 300 nm) jest aż w 90% zatrzymywane przez ozon i nie dociera do Ziemi jesienią i zimą. Jednak 10% tego promieniowania przenika przez warstwę ozonową w miesiącach wiosennych i letnich. Największe natężenie promieniowania UVB przypada na godziny okołopołudniowe, a skutki jego oddziaływania na skórę widzimy natychmiast. Rumień, oparzenia słoneczne oraz natychmiastowo powstająca opalenizna to tylko pierwsze widoczne efekty działania promieni UVB na skórę. Oparzenia słoneczne są bardzo niebezpieczne- szczególnie te powstałe w dzieciństwie zwiększają ryzyko wystąpienia czerniaka skóry w wieku dorosłym. Natomiast na poziomie komórkowym promieniowanie UVB uszkadza DNA przez generowanie powstawania dimerów tymidynowych.

Jeszcze poważniejsze skutki wywiera promieniowanie UVA, które ma najdłuższą falę (320- 400 nm).  Nie jest ono zatrzymywane przez atmosferę i przenika przez nią w 100%. Oznacza to, że niezależnie od pory roku jesteśmy narażeni na skutki oddziaływania UVA na organizm, które nie są widoczne od razu, a często po latach. Natężenie tego promieniowania utrzymuje się na stałym poziomie przez cały dzień. Przenika ono przez szyby okienne i samochodowe oraz ma zdolność do głębszego przenikania do skóry właściwej, niż UVB, przez co odgrywa większa rolę w procesie starzenia się skóry. Zwiększa ekspresję metaloproteinaz macierzy, a także uwalnianie kolagenazy z fibroblastów, która niszczy włókna kolagenu. Ponadto nasila syntezę wolnych rodników, które pośrednio uszkadzają DNA komórek. W większości przypadków odpowiada za powstawanie fotodermatoz oraz reakcji występujących po lekach fotouczulających. Zarówno promieniowanie UVA, jak i UVB mają działanie kancerogenne oraz immunosupresyjne.

Światło widzialne stanowi około 50% światła emitowanego przez słońce i obejmuje zakres długości fal od 400 do 760 nm. Należy do niego światło czerwone (625- 740 nm), które ma pozytywne działanie na skórę- przyspiesza procesy regeneracji oraz gojenia się ran, aktywuje czynnik wzrostu fibroblastów, a także może zwiększać syntezę prokolagenu typu I. Jednak sąsiadujące bezpośrednio z zakresem długofalowego promieniowania UVA światło widzialne o wysokiej energii (HEV, ang. High Energy Visible Light) wywiera szczególnie negatywne działanie na skórę. Jest ono emitowane nie tylko przez słońce, ale także przez ekrany telewizorów, smartfonów, komputerów i odbierane przez oko jako światło niebieskie i fioletowe. Generuje powstawanie bardzo dużej ilości wolnych rodników (tyle, co promieniowanie UVA i UVB łącznie) przyspieszając proces starzenia się skóry, a także opóźnia procesy regeneracyjne. Co więcej, nie musimy wychodzić z domu, aby narazić się na powstanie przebarwień-wystarczą godziny spędzone przed ekranem laptopa, czy telewizora. Wielokrotna ekspozycja na HEV powoduje trwałą pigmentację skóry poprzez wzrost aktywności enzymu tyrozynazy odpowiedzialnego za produkcję melaniny (barwnika skóry). Może to mieć znaczenie w generowaniu powstawania przebarwień, zarówno melazmy, jak i przebarwień pozapalnych, charakterystycznych np. dla skóry trądzikowej wystawianej na działanie światła widzialnego o wysokiej energii.

Promieniowanie podczerwone (IR, ang. Infrared Radiation) to około 45-55% promieniowania słonecznego docierającego do Ziemi. Obejmuje szeroki zakres długości fali- od 760 nm do 1mm, który można podzielić na trzy pasma. Najbardziej niekorzystne dla skóry jest pasmo IR-A, tzw. bliska podczerwień (760- 1400 nm), które w przeciwieństwie do pozostałych pasm tego promieniowania przenika przez naskórek i skórę właściwą docierając do tkanki podskórnej. Promieniowanie IR ma szerokie zastosowanie w przesyłaniu informacji oraz w medycynie rehabilitacyjnej oraz kosmetologii. Urządzenia emitujące promieniowanie IR wykorzystywane są do niwelowania nerwobóli, czy bóli mięśniowych poprzez wywoływanie efektu cieplnego w tkankach prowadzącego do poszerzenia naczyń włosowatych, a w konsekwencji poprawy ukrwienia i odżywienia tkanek oraz drenażu żylno- limfatycznego. Urządzeniami emitującymi promieniowanie IR, wykorzystywanymi w kosmetologii są: lampa Solux, lampa Infra- rouge oraz lampa Bioptron, a także lasery biostymulujące wykorzystywane do stymulacji odnowy skóry, poprawy elastyczności i jędrności. W każdym z powyższych przypadków oddziaływanie promieniowania IR jest tymczasowe i kontrolowane, a długość fali i natężenie dobierane w zależności od potrzeb. W przypadku narażenia na ten rodzaj promieniowania podczas ekspozycji słonecznych efekt działania - od przegrzania do oparzenia, zależeć będzie od czasu ekspozycji oraz stanu skóry. Promieniowanie IR, podobnie jak UV oraz HEV  przyspiesza starzenie się skóry, generuje procesy wolnorodnikowe, powoduje zwiększenie ekspresji metaloproteinaz, prowadzącej do  elastozy i degradacji włókien kolagenu oraz potęguje uszkodzenia skóry spowodowane promieniowaniem UV. Szczególnie niekorzystnie działa na skórę naczyniową, ponieważ potęguje angiogenezę, czyli tworzenie nowych naczyń krwionośnych. Wszystkie te negatywne skutki związane są ze wzrostem temperatury tkanek generowanym przez IR. Fale światła podczerwonego biorą również udział w rozwoju porfirii, pokrzywki świetlnej oraz innych fotodermatoz idiopatycznych, np. wielopostaciowych osutek świetlnych.

Skuteczna ochrona skóry to przede wszystkim ochrona przed całym spektrum promieniowania słonecznego docierającego do powierzchni Ziemi, którą zapewniają filtry szerokopasmowe. Produktem zapewniającym taką ochronę jest krem z linii Pharmaceris A Specjalna ochrona SPF 100+, PPD 47. Produkt ma status wyrobu medycznego. Zawiera mieszaninę filtrów fizycznych (mineralnych) oraz chemicznych.

Skuteczność działania kosmetyków fotochronnych zależy nie tylko od spektrum ochrony przed UV, ale także od wysokości wskaźnika SPF oraz PPD.

Współczynnik SPF (ang. Sun Protection Factor) dotyczy ochrony rpzed UVB. Oznacza stosunek minimalnej dawki promieniowania (MED) powodującej rumień na skórze chronionej preparatem, do minimalnej dawki promieniowania (MED) wywołującej rumień na skórze nie chronionej. Współczynnik SPF wyznacza się między innymi w badaniach in vivo, aplikując na skórę pleców preparat z filtrami w ilości 2 mg/cm², a następnie zwiększa dawki promieniowania UVB emitowane przez lampę ksenonową i mierzy czas po jakim pojawi się rumień na skórze chronionej oraz niechronionej preparatem. SPF 100+ zalicza się do bardzo intensywnej ochrony przed promieniowaniem UVB.

Wartość PPD, czyli trwała pigmentacja (ang. Persistent pigment darkening) oznacza stopień ochrony przed UVA.  W metodzie trwałej pigmentacji wykorzystuje się zjawisko oksydacyjnej przemiany melaniny powstającej pod wpływem promieniowania UVA. Pomiaru pigmentacji dokonuje się po 2-24 godzinach po zakończeniu ekspozycji. Wartość PPD to stosunek dawki promieniowania UVA wywołującej widoczną reakcję na skórze chronionej preparatem z filtrem UVA do dawki promieniowania wywołującej reakcję na skórze niechronionej. Wartość PPD 47 oznacza bardzo wysoką ochronę przed UVA.

Kolejnym kluczowym parametrem warunkującym skuteczną ochronę na poziomie wartości SPF deklarowanej na opakowaniu produktu  jest aplikacja odpowiedniej ilości kosmetyku na skórę. SPF mierzony jest dla preparatu nakładanego w ilości 2mg/cm2 powierzchni skóry. W praktyce natomiast nakładamy o połowę mniej kosmetyku z filtrem, a nawet ¼ zalecanej ilości. Wówczas nie możemy się spodziewać ochrony na takim poziomie, jak deklarowana na opakowaniu kosmetyku. Realny SPF jest więc dwukrotnie, a nawet czterokrotnie mniejszy. Aby zapewnić działanie fotochronne na deklarowanym poziomie Polskie Towarzystwo Dermatologiczne zaleca stosowanie tzw. zasady łyżeczki. Oznacza to, że ilość kosmetyku równą 1 łyżeczce od herbaty (ok. 5 ml) aplikujemy na twarz, głowę i szyję, 1 łyżeczka na każde ramię i przedramię, 2 łyżeczki na skórę tułowia oraz po 2 łyżeczki na każdą nogę. Natomiast Amerykańska Akademia Dermatologii zaleca stosowanie ilości kosmetyku mieszczącego się w dłoni (ok.30 ml) na skórę całego ciała. W warunkach plenerowych aplikację kosmetyku z filtrem należy powtarzać co 2 godziny, a pierwsza aplikacja powinna nastąpić na około 20 minut przed wyjściem z domu.

Krem Specjalna ochrona z SPF100+ jest polecany szczególnie dla osób ze skórą wrażliwą i alergiczną, reagujących nietolerancją na różne typy promieniowania słonecznego, co może objawiać się reakcją alergiczną, poparzeniami słonecznymi, rumieniem, czy zmianami pigmentacyjnymi. Polecany również dla grup podwyższonego ryzyka powstawania zmian skórnych: osób z bardzo jasną karnacją oraz pacjentów z immunosupresją, u których prawdopodobieństwo wystąpienia nieczerniakowych nowotworów skóry oraz rogowacenia słonecznego jest zwiększone.

Należy jednak pamiętać, że ochrona przeciwsłoneczna jest rekomendowana dla osób w każdym wieku, ponieważ każdy z nas jest narażony na szkodliwe działanie promieniowania UV, a także światła widzialnego o wysokiej energii (HEV) oraz promieniowania podczerwonego (IR).

Stosowanie filtrów słonecznych nie zwalnia nas z zachowania umiaru w długości i częstotliwości przebywania na słońcu.