Jakie są przyczyny powstawania trądziku i jaką rolę w pielęgnacji skóry trądzikowej odgrywa kwas migdałowy?

Trądzik pospolity (acne vulgaris) najczęściej rozpoczyna się w wieku dojrzewania. Nie każda dotknięta nim osoba przechodzi jednak chorobę tak samo. U niektórych osób krosty i zaskórniki jedynie w niewielkim stopniu umiejscowione są na twarzy, u innych są gęsto rozsiane na twarzy, szyi, plecach. Zwykle cięższy przebieg choroby dotyczy mężczyzn.

Do przyczyn wystąpienia schorzenia należą:

• uwarunkowania genetyczne - wyższe prawdopodobieństwo zapadnięcia na chorobę dotyczy osób, w których rodzinie występował lub występuje trądzik (na przykład u jednego lub obojga rodziców, rodzeństwa),
• aktywność hormonów, głównie androgenów,
• nadmierne wytwarzanie łoju,
• kolonizacja przez bakterie Propionibacteriumacnes ( acnes),
• czynniki immunologiczne, choć odgrywają one rolę drugorzędną,
• stres (przyczynia się między innymi do nadmiernej produkcji androgenów) - warto również zaznaczyć, że sam trądzik w wielu przypadkach również jest przyczyną stresu, lęku i obniżenia poczucia własnej wartości,
• niewłaściwa dieta - może nasilać zmiany, a jako szczególnie ryzykowne wskazywane są produkty nabiałowe oraz te o wysokim indeksie glikemicznym, czyli głównie słodycze, produkty z białej mąki (chleb, makarony), niektóre owoce i warzywa (jak melony, winogrona, ziemniaki - szczególnie w postaci frytek), przekąski typu czipsy, słone precelki, paluszki,
• klimat - u 15% chorych zmiany trądzikowe nasilają się pod wpływem potu, dlatego gorący i wilgotny klimat stanowi jeden z czynników sprzyjających zaostrzeniom choroby (1,2,3,4)

Warto dodać, że trądzik może być wywołany również przez niektóre leki (jak steroidy czy witamina B12), ekspozycję na chlor, dziegcie lub oleje, co ma związek z wykonywanym zawodem, a czasami za powstawanie zmian odpowiada zbyt ciężki makijaż, gdyż róże, fluidy i pudry mogą zatykać ujścia gruczołów łojowych i potowych, co prowadzi do wykwitów skórnych. Dlatego kosmetyki do makijażu warto zawsze stosować z umiarem, najlepiej powinny być one dostosowane do określonego typu skóry.(4) W tym przypadku fluidy powinny być odpowiednio dobrane dla osób ze skórą trądzikową, mieszaną, z tendencją do zmian skórnych i nadmiaru wydzielanego sebum.  

[„Acne vulgaris jest chorobą wieloczynnikową, na rozwój której wpływa wiele czynników zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych.”(1)] RAMKA

W zależności od rodzaju oraz stopnia nasilenia zmian wyróżnia się kilka odmian trądziku:

• Trądzik zaskórnikowy - jest najłagodniejszą postacią trądziku. Pojawia się w okresie dojrzewania, ale może występować również w wieku dorosłym. Charakteryzuje się występowaniem zaskórników otwartych i zamkniętych oraz błyszczeniem się skóry. Dobre efekty uzyskuje się, stosując peelingi kwasowe i kremy oparte właśnie na kwasach.
• Trądzik grudkowo-krostkowy - charakteryzuje się wykwitami o charakterze czerwonych grudek oraz krostek na podłożu zapalnym. W przeciwieństwie do krost, grudki ustępują bez pozostawienia blizn.
• Trądzik ropowiczy - główną postacią wykwitów są ropne torbiele, których usuwanie przyczynia się do powstawania blizn i przebarwień.
• Trądzik skupiony – dotyczy głównie mężczyzn. Zmiany obejmują ropne torbiele i duże zaskórniki. Poza charakterystycznymi miejscami często zlokalizowane są w okolicy pachowej, pachwinowej i na pośladkach. Podczas gojenia tworzą się blizny.
• Trądzik bliznowcowy– w obrębie zmian trądzikowych tworzą się bliznowce. Może występować razem z trądzikiem ropowiczym i skupionym i wymaga leczenia pod nadzorem lekarza.

Na szczęście u większości osób dotkniętych trądzikiem choroba występuje w łagodnej postaci. Niemniej, wszelkiego typu wykwity na twarzy nigdy nie są mile widziane.

[„Wbrew powszechnie panującej opinii bagatelizującej chorobę trądzik przebiega nieprzewidywalnie, przewlekle i jest przyczyną frustracji chorych.”(2)] RAMKA

Sposoby leczenia choroby możemy ogólnie podzielić na zewnętrzne oraz ogólne. Leczenie zewnętrzne trądziku polegają na stosowaniu preparatów miejscowych o działaniu przeciwzapalnym, przeciwłojotokowym, przeciwbakteryjnym oraz keratolitycznym (rozpuszczającym zrogowaciałą warstwę naskórka). W większości przypadków to wystarczy, aby złagodzić zmiany. Leczenie ogólne lekarze zalecają tylko wówczas, gdy stosowanie środków miejscowych to za mało, gdyż trądzik ma zbyt duże nasilenie. Do skutecznych leków należą: tetracykliny, erytromycyna, minocyklina, czy doksycyklina, Terapię warto wspomóc także witaminami PP, B2 i C.(4) Leczenie powinno być nadzorowane przez lekarza dermatologa.

Uzupełnieniem leczenia są oczywiście kosmetyki, przeznaczone dla cery trądzikowej, a także unikanie czynników ryzyka zaostrzeń choroby, czyli dbanie o zdrową dietę, zapobieganie przegrzewaniu się i poceniu, znalezienie dobrych sposobów na redukcję stresu.

Na rynku dostępne są produkty zawierające różne rodzaje kwasów, między innymi glikolowy, salicylowy, pirogronowy, fitowy, laktobionowy. Jak wybrać odpowiedni rodzaj kwasu, dostosowany do problemów skórnych oraz potrzeb naszej cery? W linii Pharmaceris T postawiliśmy na kwas migdałowy. Znajduje się on zarówno w preparatach do oczyszczania i nawilżania skóry.

Antybakteryjny żel myjący PURI SEBOGEL, oczyszczający płyn bakteriostatyczny Sebo – ALMOND CLARIS) zawiera kwas migdałowy w stężeniu 3%, przez co złuszcza martwe komórki naskórka, umożliwiając fizjologiczne odblokowanie porów. Usuwa również nadmierne zgrubienia, wygładza skórę, a także stymuluje ją do regeneracji i odbudowy. Dobroczynny kwas znajdziesz również w kremach na noc z serii Pharmaceris. Nocny wypoczynek to dobra pora na zafundowanie skórze intensywnego złuszczania. W zależności od potrzeb, możesz wybierać spośród preparatów o różnym stężeniu kwasu. Krem z 5% kwasu migdałowego (I stopień złuszczania) pomaga w aktywnym złuszczaniu i regeneracji naskórka. Preparat nie tylko zmniejsza tendencję do zaskórników, ale również działa przeciwzmarszczkowo. Jeszcze bardziej intensywnych efektów możesz spodziewać się, sięgając po krem z 10% kwasu migdałowego (II stopień złuszczania), którego formuła została zainspirowana peelingami dermatologicznymi. Jego regularne używanie sprawia, że skóra staje się gładka, a niedoskonałości zredukowane. 

Kwas migdałowy jest idealnym rozwiązaniem dla osób z cerą tłustą i mieszaną, ale nie tylko. Ze względu na łagodne działanie bez podrażnienia skóry, świetnie sprawdzi się również u osób z cerą wrażliwą, naczyniową, a jednocześnie trądzikową. Będzie odpowiedni także dla skóry z trądzikiem różowatym. Jego wysoka skuteczność, wielokierunkowe działanie oraz dopasowanie do różnych rodzajów cery powodują, że z kuracji może skorzystać każdy, niezależnie od wieku. Dzięki dużej masie cząsteczkowej (w porównaniu z kwasem glikolowym) stopniowo przenika do głębszych warstw naskórka, przez co działa łagodniej i wolniej, co sprawia, że jest bezpieczny i nie powoduje podrażnień. Ponadto nie zwiększa wrażliwości skóry na słońce.

Kremy z linii Pharmaceris T, zawierające kwas migdałowy w stężeniu 5% oraz 10%, zaliczane są do kremów o działaniu powierzchniowym. Oznacza to, że złuszczanie dotyczy korneocytów warstwy rogowej naskórka, nie dosięga natomiast do warstwy siateczkowej skóry właściwej.

Delikatne złuszczanie

Zasada działania kremów opartych na kwasach o dużej cząsteczce, do których należy m.in. kwas migdałowy, polega na stopniowym rozluźnianiu wiązań pomiędzy korneocytami w warstwie rogowej, co skutkuje ich zerwaniem i powolnym oddzielaniem się górnej warstwy komórek naskórka. Jest to proces niezauważalny, ponieważ komórki nie złuszczają się płatowo. Jednocześnie dochodzi do rozluźnienia całej struktury cementu międzykomórkowego, dzięki czemu zwiększa się przenikanie pozostałych składników preparatu przez warstwę rogową naskórka.

Działanie chelatujące i rozjaśniające

Alfa-hydroksykwasy wykazują również działanie chelatujące, powodując obniżenie stężenia jonów wapnia w glikoproteinach występujących na powierzchni połączeń międzykomórkowych (desmosomów). Ponieważ przyleganie komórek naskórka jest ściśle uzależnione od jonów wapnia, w przypadku spadku ich stężenia dochodzi do zniszczenia połączeń desmosomalnych i złuszczenia warstwy rogowej naskórka. Przyspieszają proces przejścia keratynocytu z warstwy podstawnej do warstwy rogowej naskórka, zwiększając tempo złuszczania i odnowy komórek. Dodatkowo kwasy hamują działanie enzymu tyrozynazy, odpowiedzialnego za powstawanie melaniny. Skutkiem zmniejszenia grubości warstwy rogowej oraz hamowania procesu powstawania melaniny jest rozjaśnienie cery oraz zniwelowanie przebarwień.

Młodszy wygląd

Alfa-hydroksykwasy działają bezpośrednio nie tylko na keratynocyty naskórka, ale również na fibroblasty skóry właściwej pobudzając je do produkcji kolagenu i kwasu hialuronowego.

Dzięki temu następuje spłycenie zmarszczek oraz wyraźny wzrost nawilżenia skóry.

Kwas migdałowy jest skuteczny we wspomaganiu leczenia wszystkich objawów trądziku: nadmiernego wydzielania sebum, rogowacenia ujść mieszków włosowych, kolonizacji bakterią Propionibacterium acnes oraz powstawania stanu zapalnego.

Normalizacja procesu rogowacenia

Kwas migdałowy reguluje proces przejścia keratynocytu z warstwy podstawnej do warstwy rogowej naskórka oraz normalizuje wydzielanie sebum.

Zapobieganie zatykaniu się ujść mieszków włosowych

Złuszczanie naskórka to podstawowe działanie w zapobieganiu powstawania pierwszych wykwitów trądziku, czyli zaskórników, które mogą przekształcić się w zmiany zapalne typu grudka czy krosta. Kluczowe jest odblokowanie ujść mieszków włosowych.

Zapobieganie powstawaniu zaskórników

Kwas migdałowy wykazuje działanie komedolityczne – zapobiega powstawaniu mas rogowych tworzących zaskórnik. Ponadto, przenikając w głąb mieszków włosowych, rozluźnia keratynocyty powodując złuszczenie warstwy rogowej naskórka oraz odblokowanie zatkanych ujść mieszków włosowych. Dzięki temu sebum może swobodnie wydostawać się z gruczołu łojowego poprzez kanalik mieszka włosowego na powierzchnię skóry. Rozszerzone pod wpływem nagromadzonego sebum ujście mieszka włosowego zwęża się, tj. powraca do swoich fizjologicznych rozmiarów, co zwane jest zwężeniem rozszerzonych porów.

Hamowanie wzrostu bakterii Propionibacterium acnes

Bakterie Propionibacterium acnes występują fizjologicznie na skórze człowieka, jednak nieprawidłowe rogowacenie ujść mieszków włosowych stwarza idealne środowisko do ich nadmiernego namnażania. W zatkanym przez czop zrogowaciałych komórek mieszku włosowym gromadzi się sebum o nieprawidłowym składzie lipidów. Dodatkowo, bakterie P. acnes rozszczepiają trójglicerydy zawarte w sebum do wolnych kwasów tłuszczowych, które mają działanie drażniące. W ten sposób powstaje stan zapalny. Dobrym wskaźnikiem ilości bakterii P. acnes na skórze jest badanie w lampie Wooda. Wówczas porfiryny – związki chromoforowe wytwarzane przez P. acnes – fluoryzują na czerwono. Jest to widoczne w postaci drobnych, czerwonych kropeczek na powierzchni skóry. Kwas migdałowy wykazuje działanie bakteriostatyczne, hamując wzrost bakterii w ujściach mieszków włosowych i wokół nich. Niweluje tym samym stany zapalne, które często poprzedzają nadmierne rogowacenie ujść gruczołów łojowych.

Normalizacja wydzielania sebum

Normalizacja polega na regulowaniu aktywności gruczołów łojowych, zmniejszaniu łojotoku i nadmiernego błyszczenia się skóry.

Kwas migdałowy, w przeciwieństwie do kwasu glikolowego, ma dużą masę cząsteczkową, dzięki czemu stopniowo przenika przez warstwę rogową naskórka, działając wolniej i łagodniej. Nie powoduje uczucia pieczenia skóry po aplikacji i jest dobrze tolerowany. Nie uwrażliwia skóry na działanie promieniowania UV, dzięki czemu może być stosowany przez cały rok. Wszystkie powyższe cechy potwierdzają bezpieczeństwo jego stosowania.

Nieleczony trądzik statystycznie mija po około 4-5 latach. Dotyczy to przede wszystkim łagodnych postaci.(5) Jednak są przypadki, gdy zmiany mogą utrzymywać się do okresu dorosłości lub nawracać w sytuacjach, gdy pojawią się różne czynniki zaostrzające, na przykład wahania hormonów lub czynniki związane z klimatem, dietą czy stresem. Aby nie musieć martwić się zmianami skórnymi najlepiej więc skorzystać z dostępnych metod leczenia oraz reagować na wszelkie objawy nawrotów choroby. Chociaż trądzik jest chorobą podstępną i nieprzewidywalną, dzięki współczesnym osiągnięciom medycyny i kosmetologii można w dużej mierze kontrolować jej nasilenie, co przekłada się pozytywnie na ogólną jakość życia.

1. Jakie są przyczyny trądziku?

Trądzik jest chorobą o podłożu wieloczynnikowym. Zwykle jako podstawowe przyczyny wymieniane są tendencje genetyczne, czynniki hormonalne oraz bakterie P. acne. Oprócz tego rolę w powstawaniu zmian mogą odgrywać dieta, klimat albo przyjmowane leki.

2. Czy trądzik jest związany ze stresem?

Intensywny stres i związane z nim zaburzenia hormonalne mogą sprzyjać trądzikowi. Z drugiej strony zmiany skórne również stanowią przyczynę stresu i zakompleksienia, zwłaszcza w przypadku ciężkiego przebiegu choroby.

3. Które pokarmy mogą zaostrzać trądzik?

Zwykle wymieniane są nabiał oraz produkty o wysokim indeksie glikemicznym, które powodują skoki poziomu cukru we krwi. Warto jednak obserwować, na jakie produkty cera reaguje negatywnie, a następnie je ograniczyć.

4. Jakie są rodzaje zmian trądzikowych?

Na skórze dotkniętej trądzikiem tworzą się otwarte i zamknięte zaskórniki, grudki, pryszcze, a w zaawansowanych przypadkach ropne torbiele.

5. Kiedy terapia trądziku wymaga leczenia ogólnego?

Leki ogólne są przepisywane w ciężkich postaciach trądziku, gdy preparaty miejscowe okazują się niewystarczające.

6. Jakie działanie powinny mieć preparaty miejscowe, stosowane w leczeniu trądziku?

Powinny one redukować wydzielanie sebum, działać przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie i keratolitycznie.

7. Jak działa kwas migdałowy?

Kwas migdałowy działa złuszczająco i rozjaśniająco. Z jednej strony łagodzi zmiany trądzikowe, z drugiej zaś pomaga zachować skórę w dobrej kondycji.

8. Czy kwas migdałowy powoduje płatowe złuszczanie się skóry?

Nie, jego działanie w rekomendowanych stężeniach jest bardzo delikatne.

9. Czy preparaty z kwasem migdałowym są dostępne na receptę?

Nie, preparaty z serii Pharmaceris T, zawierające kwas migdałowy, można zakupić w aptekach bez recepty.

1. Janda K., Chwiłkowska M. Trądzik pospolity - etiologia, klasyfikacja, leczenie. Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. 2014, 60 (2):13–18.
2. Rokowska-Waluch A. i wsp. Udział stresu w patogenezie trądziku. Przegląd Dermatologiczny 2013, 100, 154-159.
3. Harris S. Can dietary changes help acne? https://www.medicalnewstoday.com/articles/322639 Data dostępu: 1.07.2020.
4. Marek L. Trądzik. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/74475,tradzik-pospolity Data dostępu: 1.07.2020.
5. Starr O. Acne. https://patient.info/skin-conditions/acne-leaflet Data dostępu: 1.07.2020.