Polish
Które leki mogą powodować przebarwienia?
Przebarwienia skóry to temat bardzo szeroki, z którym boryka się znaczny odsetek populacji. Niektóre z przebarwień są wrodzone, inne nabywamy z biegiem lat, pod wpływem różnych czynników. Czasami na rozwój przebarwień wpływ mają przyjmowane leki, szczególnie przy braku odpowiedniej profilaktyki. Kiedy farmakoterapia może skończyć się ciemnymi plamami na skórze, czy można coś zrobić, aby zmniejszyć ryzyko przebarwień oraz jak zwalczyć te, które już powstały? Poznaj kilka przydatnych informacji na ten temat.
Przebarwienia – czym dokładnie są i skąd się biorą?
Przebarwienia polegają na powstaniu na skórze ciemniejszych plam. Ich bezpośrednią przyczyną jest zaburzona synteza oraz nieprawidłowe rozmieszczenie naturalnego, brunatnego barwnika, występującego w organizmie człowieka, czyli melaniny.(1) To właśnie od ilości melaniny zależy karnacja naszej skóry. Przebarwienia należy odróżnić od odbarwień, czyli zaburzeń barwnikowych, polegających na powstaniu na skórze plam o jaśniejszym zabarwieniu.(2)
Zaburzeniom pigmentacji sprzyja wiele czynników powodujących różnego typu plamy. Podstawowy podział rozróżnia przebarwienia uogólnione i ograniczone. Pierwsze z nich mogą być spowodowane chorobą genetyczną, zaburzeniami hormonalnymi (niewydolność lub nadczynność kory nadnerczy, nadczynność tarczycy), chorobą wątroby lub nerek, zaburzeniami metabolicznymi, niedoborem witamin, przyjmowaniem niektórych leków. W tym przypadku przebarwienia mogą pojawić się właściwie wszędzie na skórze, czasami występują również na błonach śluzowych.(2)
Drugi rodzaj, czyli przebarwienia ograniczone, stanową dużą grupę przebarwień, w której znajdują się:
- Melasma (lub ostuda): polega na tworzeniu się ciemnobrunatnych przebarwień na twarzy i w miejscach eksponowanych na słońce. Większość przypadków dotyczy kobiet, predysponowanych do tego typu zmian ze względu na żeńskie hormony, ale też czynniki genetyczne i narażenie skóry na intensywne działanie promieni UV. Tego rodzaju przebarwienia mogą pojawić się w trakcie ciąży, stosowania antykoncepcji hormonalnej, mogą także być związane z wystąpieniem guzów jajnika.(3)
- Plamy typu kawa z mlekiem (café au lait): przeważnie występują od urodzenia lub dzieciństwa, mają barwę jasnobrunatną, a typowym miejscem występowania jest tułów. Jeżeli tego rodzaju plam jest dużo, wówczas w grę może wchodzić nerwiakowłókniakowatość (schorzenie genetyczne).(2)
- Piegi: są to drobne zmiany barwnikowe, zlokalizowane głównie na twarzy u osób obdarzonych jasną karnacją. Piegi nie świadczą o groźnych zaburzeniach, są wynikiem zwiększonej aktywności melanocytów, czyli komórek produkujących melaninę.(2)
- Plamy soczewicowate: powstają, kiedy w naskórku występuje duża ilość melaniny. Najczęściej dotyczą osób starszych, które we wcześniejszych latach życia spędzały dużo czasu na słońcu (mogą jednak występować nawet u dzieci). Jeżeli tego typu plam jest na skórze bardzo dużo, wówczas mogą świadczyć o zespole Peutz-Jeghersa(genetycznie uwarunkowany zespół chorobowy, ujawniający się najczęściej u młodych dorosłych).(2)
- Przebarwienia pozapalne: jak sama nazwa wskazuje, nadprodukcja melaniny wynika ze stanu zapalnego, związanego z chorobą skóry, na przykład trądzikiem, liszajem płaskim, łuszczycą albo kontaktowym zapaleniem skó W niektórych przypadkach do ich rozwoju przyczyniają się leki, stosowane miejscowo lub ogólnie. Czynnikiem, który nasila reakcję zapalną, jest przeważnie światło słoneczne.(2)
Które leki mogą wywoływać przebarwienia skóry?
Chociaż leki pomagają nam uporać się z uciążliwymi objawami, wiele z nich może powodować mniejsze lub większe skutki uboczne. Tym bardziej, gdy są stosowane nieprawidłowo (na przykład częściej niż zalecił lekarz) lub w trakcie farmakoterapii pacjent nie zachowuje należytych środków ostrożności. Dlatego podczas wizyty lekarskiej należy zawsze uważnie słuchać zaleceń (w razie potrzeby robić notatki lub poprosić lekarza o zapisanie) oraz przed przyjęciem leku zapoznać się z treścią ulotki, w której znajdują się informacje na temat interakcji z innymi substancjami oraz działań niepożądanych. To bardzo ważne, ponieważ dzięki ostrożności można zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia skutków ubocznych.
Przebarwienia skórne nie są wcale problemem błahym, gdyż nie zawsze ustępują samoistnie i często trzeba wypróbować różne metody, aby zmniejszyć ich widoczność. Jeśli dotyczą twarzy i na dodatek są ciemne oraz rozległe, stanowią spory problem estetyczny. Dlatego to ważne, aby mieć świadomość ryzyka związanego z farmakoterapią.
Jest bardzo wiele leków, których zażywanie może spowodować przebarwienia. Statystycznie farmakoterapia przyczynia się do 10-20% przypadków hiperpigmentacji.(4) Z ryzykiem przebarwień, a ponadto odbarwień i fotouczuleń, wiąże się przede wszystkim przyjmowanie takich leków, jak:
- cytostatyki (leki cytostatyczne), używane w terapii nowotworów,
- leki hormonalne, stosowane w ramach hormonalnej terapii zastępczej lub jako środki antykoncepcyjne,
- leki przeciwmalaryczne,
- leki przeciwpsychotyczne i psychotropowe, np. fenotiazyna, chloropromazyna,
- fenytoina (lek o działaniu przeciwdrgawkowym i przeciwarytmicznym),
- barbiturany, np. luminal – są to leki o działaniu nasennym, uspokajającym i znieczulającym, które jednak ze względu na potencjał uzależniający i ryzyko przedawkowania zostały w większości wycofane z użytkowania,
- leki przeciwgrzybicze, np. gryzeofulwina,
- leki przeciwwirusowe, np. zidowudyna,
- niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen, naproksen, ketoprofen,
- leki stosowane w leczeniu cukrzycy: karbutamid, tolbutamidi chlorpropamid,
- leki o działaniu odwadniającym, moczopędnym, np. furosemid, chlorotiazyd,
- antybiotyki chinolonowe,
- chlordiazepoksyd (lek o działaniu uspokajającym),
- fibraty, stosowane w celu wyregulowania metabolizmu lipidów i obniżenia poziomu cholesterolu we krwi,
- tertracykliny (stosowane w leczeniu trądziku), np. doksycyklina, minocyklina,
- leki przeciwgruźlicze, np. izoniazyd,
- metale ciężkie: żelazo, srebro, złoto (mogą być odkładane w skórze i przyczynić się do uszkodzenia naczyń; jeżeli proces ten będzie zaawansowany, może doprowadzić do wyraźnej zmiany koloru skóry, bez zwiększenia poziomu melaniny).(4,5,6)
Co na przebarwienia na twarzy i ciele?
Temat: „co na przebarwienia”, jest bardzo złożony i zależny od wielu aspektów. Leczenie przebarwień jest możliwe dzięki różnym metodom, głównie przy pomocy preparatów o działaniu złuszczającym, rozjaśniającym oraz hamującym nadmierną produkcję melaniny.(2) Szerokie zastosowanie mają tutaj kwasy, które dermatologia wykorzystuje także w leczeniu wielu innych problemów skórnych. Dobrymi przykładami są:
Ponadto w rozjaśnianiu przebarwień stosuje się kwas glikolowy, mlekowy, winowy, kojowy, pochodne witaminy A, hydrochinon i jego estry, mikrodermabrazję, krioterapię, laseroterapię, a nawet metody chirurgiczne, kiedy w grę wchodzi podejrzenie rozrostu nowotworowego lub zmiany nie poddały się innej terapii.(8) Dobrze jest zwrócić uwagę także na skuteczny, jednak wciąż słabo doceniany niacynamid (witaminę B3), który pomaga uporać się z przebarwieniami posłonecznymi i potrądzikowymi oraz zmniejsza ryzyko kolejnych zmian. Warto szukać go w preparatach, które zawierają także witaminę C (działa rozjaśniająca) oraz papainę, gdyż związek ten złuszcza zewnętrzne warstwy przebarwionego naskórka, przez co jeszcze skuteczniej przyspiesza depigmentację.
Kwas migdałowy
Jest środkiem stosunkowo łagodnym i nie powinien powodować podrażnień skóry ani rumienia. Wspomaga natomiast delikatne złuszczania naskórka, rozjaśnia przebarwienia oraz reguluje pracę gruczołów łojowych, dlatego jest zalecany również w terapii trądziku.(7)
Kwas cytrynowy
Ma działanie keratolityczne, czyli wspomaga proces złuszczania naskórka oraz prowadzi do jego rozjaśnienia. Oprócz tego warto wspomnieć o jego właściwościach antyoksydacyjnych, czyli zwalczających nadmiar wolnych rodników tlenowych, przez który skóra szybciej się starzeje. W preparatach do skóry używany jest także w celu regulowania odczynu pH.(7)
Kwas salicylowy
Jeden z najbardziej znanych kwasów stosowanych w produktach przeznaczonych do walki z problemami skórnymi. Naturalnym źródłem jego pozyskiwania jest natomiast kora wierzby. Po aplikacji na skórę przyczynia się do złuszczania naskórka oraz działa antybakteryjnie, dlatego sprawdza się w przypadku cery trądzikowej. Trzeba uważać jednak z jego stosowaniem, bo może mieć działanie drażniące. Dobrym pomysłem jest sięgnięcie po preparat zawierający kwas salicylowy w bezpiecznym stężeniu.(7)
Kwas azelainowy
Ma bardzo kompleksowe działanie. W dermatologii ceniony jest ze względu na właściwości bakteriostatyczne, bakteriobójcze, hamujące wytwarzanie się wolnych rodników tlenowych (antyoksydacyjne). Oprócz tego, że jest zalecany osobom walczącym z przebarwieniami, sprawdza się w łagodzeniu odczynów fototoksycznych i fotoalergicznych oraz trądziku.(8)
Skuteczny i delikatny preparat na przebarwienia – jaki wybrać?
Jeśli zauważysz na swojej skórze przebarwienia, najlepiej skonsultuj je z dermatologiem, informując go jednocześnie o przyjmowanych lekach (doustnych i miejscowych), gdyż może to bardzo wspomóc terapię. Dokonując wyboru produktu do codziennej aplikacji na skórę, wybierz taki, który zawiera sprawdzone w walce z przebarwieniami składniki. Dobrym przykładem jest Depigmentacyjne serum na przebarwienia Pharmaceris Acipeel 3x, do stosowania na noc. Serum wspomaga rozjaśnianie takich zmian pigmentacyjnych jak piegi, plamy starcze i brunatne, przebarwienia posłoneczne, potrądzikowe, pozapalne, a także przebarwień występujących u kobiet po ciąży. Jego skoncentrowana receptura zawiera trzy kwasy, które wzajemne uzupełniają swoje działanie: migdałowy, salicylowy i cytrynowy. Choć w trakcie jego stosowania na początku może wystąpić przejściowe zaczerwienienie naskórka, jest preparatem na tyle delikatnym, że można stosować go nawet mając skórę wrażliwą. Co ważne, nie wpływa na koloryt skóry, która nie jest objęta przebarwieniami.
Ochrona przeciwsłoneczna – obowiązkowy element profilaktyki i terapii przebarwień
Jeżeli przyjmujesz lek, którego możliwym skutkiem ubocznym są przebarwienia, przede wszystkim unikaj ekspozycji skóry na światło słoneczne. To ważne nawet zimą. Dlatego koniecznie chroń skórę kremem zaopatrzonym w wysoki filtr przeciwsłoneczny (SPF 50+).(2) Latem, oprócz sięgania po kremy ochronne, pamiętaj, żeby zasłonić skórę także odzieżą (praktycznym uzupełnieniem ubioru będzie kapelusz z szerokim rondem, który ochroni twarz), a ponadto unikaj przebywania na słońcu w godzinach, kiedy operuje najsilniej, czyli między 11.00 a 16.00. Długotrwałe wylegiwanie się w słońcu lub uczęszczanie na solarium to zdecydowanie zły pomysł.
Zasady te dotyczą zarówno okresu, w którego trakcie przyjmujesz leki fotouczulające, jak i leczenia już powstałych przebarwień, gdyż w przypadku braku zachowania ostrożności będą się tylko pogłębiać.
Czy przebarwień można całkowicie się pozbyć?
Skuteczność terapii zależy od różnych czynników: przyczyny przebarwień, ich rozległości, podatności skóry na zastosowane leczenie. Czasami przebarwienia mają charakter przejściowy i nietrudno się ich pozbyć. Jeżeli zmiany na twojej skórze są na tyle widoczne, że wpływają negatywnie na twoje samopoczucie, nie poddawaj się i skorzystaj z dostępnych metod ich zwalczania. Nawet jeżeli nie uda ci się pozbyć ich całkowicie, już samo rozjaśnienie i zmniejszenie widoczności wpłynie pozytywnie na wygląd skóry i tym samym – twój nastrój. Dokładnych wskazówek odnośnie do terapii powinien udzielić ci dermatolog.
Piśmiennictwo:
- Czerwonka W. Przebarwienia skóry. Etiologia i leczenie za pomocą lasera. Kosmetologia Estetyczna 2015, 2(4): 159-162.
- Cichewicz A. Zaburzenia barwnikowe. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/74392,zaburzenia-barwnikowe Data dostępu:3.12.2019.
- Maciejewska J. Ostuda (melasma). https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/170533,ostuda-melasma Data dostępu: 3.12.2019.
- Dereure O. Drug-induced skin pigmentation. Epidemiology, diagnosis and treatment. Am J Clin Dermatol. 2001;2(4):253-62.
- Ngan V. What is drug-induced skin pigmentation? https://dermnetnz.org/topics/drug-induced-skin-pigmentation/ Data dostępu: 3.12.2019.
- Grzegorzewska J. Po których lekach nie wolno się opalać? Te leki powodują oparzenia [LISTA]. https://www.swiat-zdrowia.pl/artykuly/po-ktorych-lekach-nie-wolno-sie-opalac-te-leki-powoduja-oparzenia-lista Data dostępu: 3.12.2019.
- Kapuścińska A., Nowak I. Zastosowanie kwasów organicznych w terapii trądziku i przebarwień skóry. Postepy Hig Med Dosw (online), 2015; 69: 374-383.
- Urbańska A. Zaburzenia barwnikowe hiperpigmentacyjne jako problem kosmetyczny. Borgis – Nowa Medycyna 1/2003.